|
Knisja oħra żgħira li nsibu f’Burmarrad hi dik iddedikata lil Santa Margerita. Din il-knisja tinsab fuq ix-xellug fit-triq prinċipali ta’ Burmarrad qabel tasal ħdejn il-knisja parrokkjali.
L-isem
Din il-knisja hija magħrufa bħala ta’ Għajn Riħana, minħabba l-lokal li tinsab fih. Hemm min isibha wkoll bħala Tal-Ħamiem minħabba l-barumbara tal-ħamiem li hemm fuq in-naħa ta’ wara tal-knisja.
Il-kelma “Riħana” tirreferi għall-pjanta, dik li bl-Ingliż tissejjaħ “Myrtle”. Iżda l-Professur Godfrey Wettinger, fil-ktieb tiegħu “Placenames of the Maltese Islands” jissuġġerixxi li billi l-kelma “Riħana” hija fis-singular, il-kelma fil-kuntest ta’ dan il-lokal aktar probabbli li tirreferi għal xi laqam jew xi isem ta’ xi ħadd milli għall-pjanta nnifisha.
Għal hafna snin din il-knisja kienet aktar magħrufa għas-siġra li kien hemm quddiem il-bieb prinċipali tagħha u li kienet tgħatti parti sew mill-faċċata tagħha. Imma fis-sena 2013 din is-siġra tneħħiet biex issa l-faċċata sabiħa fis-sempliċità tagħha tista’ titgawda aħjar.
 |
Oriġini
Din il-knisja jidher li għandha bidu antik ħafna u għalkemm għal ħafna snin kienet taqa’ taħt it-territorju parrokkjali tan-Naxxar, kienet ġuspatronat tal-Katidral tal-Imdina. Minħabba f’hekk, minkejja l-antikità tagħha, ma nsibux informazzjoni dwarha fiż-żjara tal-monsinjur Dusina fl-1575. Dusina jsemmi knisja ddedikata lil Santa Margerita fin-Naxxar iżda din kienet tinsab fiċ-ċentru tar-raħal. Kienet tmiss ma' oħra ddedikata lil Santu Rokku u San Bastjan eżatt fil-bidu ta' Triq il-Labour. It-tnejn kienu jmissu mal-Każin tal-banda. Dawn twaqqgħu meta infetħet it-triq fl-1956.
 |
Il-kwadru titulari juri lil Santa Margerita u tpitter mill-pittur Dottor Michael Bellanti fl-1850. Din il-pittura kienet ġiet irrestawrats mis-sinjorina M.R. Borg Olivier l-1977. Qabel din il-pittura ta Bellanti, kien hemm oħra ta’ Francesco Zahra li kienet inbidlet għax kienet fi stat ħażin ħafna. Fl-istess sena meta saret din il-pittura fl-1850, inbniet is-sagristija u kamra oħra fuq.
Lejn in-nofs tas-seklu dsatax saru xi tibdiliet f’din il-knisja. Fl-1849 il-knisja tkabbret billi żdiedet il-parti ta’ quddiem tagħha. Sal-lum għadha tidher l-irħama tan-“Non gode l’immunita’ ecclesiastica” fuq ġewwa tal-knisja, fuq il-ħajt li kien jagħmel parti mill-faċċata l-antika tagħha.
Fl-1866 żdiedet kamra oħra li kienet isservi bħala kċina. Il-faċċata l-ġdida tal-knisja ġiet imbagħad miżjuda fis-sena 1882. Il-knisja kienet reġgħat ġiet rinovata fis-snin sebgħin u tmenin tas-seklu għoxrin mill-Ġiżwita Dun Frank Grech S.J. u Anġlu Carabott miż-Żejtun. Kien sar ukoll xogħol ta’ restawr estensiv fuq il-kwadri tal-Via Sagra minn Brother Joseph Spiteri S.J.
Il-knisja minn ġewwa u minn barra
Din il-knisja, għalkemm żgħira, għandha faċċata eleganti fis-sempliċità tagħha. Il-faċċata tikkonsisti f’żewg pilastri fit-tarf tagħha. Dawn jerfgħu entablatura u fil-parti ċentrali tal-faċċata jerfgħu pediment trijangulari. Fuq dan il-pediment insibu kampnar żgħir li jagħmel spazju għal qanpiena żgħira u fuqu salib tal-ġebel. Il-qanpiena kienet saret fl-1708 u fuqha nsibu xbiehat tal-Kurċifiss u ta’ San Publiju.
 |
Fuq il-frontispizju fil-ġenb tal-faċċata, insibu wkoll żewg boċċi kbar fuq pedestal (teknikament jissejħu “piramidi”, anke jekk għandhom forma ta’ sfera), waħda fuq kull naħa, li jkompu jżejnu l-faċċata tal-knisja. Il-bieb prinċipali tal-knisja jinsab fin-nofs tal-faċċata u hu mdawwar bi gwarniċa tal-ġebel. Fuq il-bieb prinċipali nsibu wkoll tieqa tonda mdaqqsa li hi wkoll mdawra bi gwarniċa tal-ġebel. Din tagħti d-dawl lill-knisja fuq ġewwa. Fuq kull naħa tal-bieb hemm tieqa żgħira kwadra li tippermetti lin-nies li jittawlu ġewwa u jagħmlu viżta lis-sagrament ġol-knisja anki meta din tkun magħluqa. Il-knisja għandha wkoll zuntier żgħir quddiemha. Mal-ħitan fuq in-naħa ta’ barra hemm għadd ta’ graffiti mnaqqxin fil-ġebel. Uħud minnhom juru bċejjeċ tal-baħar u wieħed jimmaġina li dawn kienu tnaqqxu bħala ex-voto. Hemm ukoll għadd ta’ graffiti oħrajn li juru dati u ismijiet ta’ persuni li probabbli aktar jistgħu jiġu kklassifikati bħala atti ta’ vandaliżmu.
Minn ġewwa l-knisja hi maqsuma f’żewġ partijiet. Il-parti l-antika tal-knisja hija kemmxejn idjaq mill-estenzjoni l-ġdida. Fiha jinsab l-altar ewlieni li fiħ insibu l-kwadru titulari ta’ Santa Margerita, xogħol ta’ Dr. Michele Bellanti li kien sar fl-1850. Dan il-kwadru juri lill-qaddisa martri tgħaffeġ lid-dragun u bil-palma tal-martri f’idejha. L-altar ewlieni hu tal-ġebel. L-estenzjoni tal-knisja hi aktar wiesa’ mill-parti l-antika. Kemm il-parti oriġinali kif ukoll l-estenzjoni tal-knisja għandhom saqaf troll, għalkemm is-saqaf tal-parti l-ġdida huwa għola. Fl-estenzjoni naraw ukoll żewg itwieqi mas-saqaf li jkomplu jdawluha minn ġewwa. F’din il-parti nsibu wkoll bieb ieħor fil-ġenb. Fil-knisja nistgħu naraw relikwija tal-qaddisa kif ukoll bas  relief tal-Madonna maħdum fl-injam minn tifel ta’ tnax-il sena li kien miet ftit wara li lestieħ. Il-knisja għandha wkoll sett kwadri tal-Via Sagra u fonti tal-ilma mbierek żgħir tal-ġebel bħal dak li hemm fil-kappella tal-Lunzjata ta’ Ħal Millieri.
Fis-sena 2000 kienet inżergħet siġra quddiem il-bieb prinċipaali tal-knisja biex tfakkar il-millenju l-ġdid. Din kienet għażla xejn feliċi għax is-siġra malajr kibret u bdit tgħatti l-faċċata tal-knisja u serviet bħala ostaklu għal min ried jidħol fil-knisja. Is-sens komun rebaħ u fis-sena 2013 din tneħħiet biex il-faċċata tal-knisja reġgħet inkixfet u tista’ titgawda mill-ġdid.
Dun Frank Grech, S.J.
 Meta wieħed isemmi din il-knisja wieħed bilfors irid isemmi x-xogħol pastorali li kien għamel il-Ġiżwita dun Frank Grech li għal ħafna snin ħa ħsiebha. Fr. Grech mar lura għand il-Missier nhar id-29 t’April tal-2012. Kellu 84 sena. Dan Fr. Grech kellu ħajja tassew interessanti. Kien għadu bilkemm iggradwa bħala tabib meta ħass li Alla kien qed isejjaħlu biex ikun tabib tal-erwieħ. Ma damx wisq ma ddeċieda li jħalli l-karriera professjonali ta’ tabib biex jidħol Ġiżwita u jsir saċerdot. Dam madwar tletin sena jgħallem il-kimika fil-Kulleġġ San Alwiġi, b’fedeltà li ssaħħrek. Meta kiber u rtira mit-tagħlim, għadda snin jaħdem mal-ħabsin u l-fqar. Għal żmien twil kien jgħin fil-Komunitajiet Neo-Katekumenali.
Ir-rifuġju tiegħu kienet id-daqsxejn ta’ knisja ta’ Santa Margerita ta’ Għajn Riħana. Ħa ħsiebha għal aktar minn 35 sena, iqaddes, iqarar u jagħti direzzjoni spiritwali li ħafna nies.
Il-knisja llum
Matul dawn l-aħħar snin sar ukoll xi xogħol ta’ restawr u manutenzjoni fil-knisja minn ġewwa. Il-knisja illum tinsab fi stat tajjeb. Sa ftit snin ilu kull nhar ta’ Ħadd filgħodu kienet issir quddiesa fiha imma jidher li dan l-aħħar m’għadhiex issir.
Kitba ta’ Roderick Busuttil
Ritratti ta’ Caroline Busuttil, Carmelo Vella, Anthony Blackma, mill-Internet ( albireo 2006 fuq Flickr), n u mill-Arkivji Nazzjonali
|
