F’Novembru tal-2009 din l-istatwa ġiet irrestawrata mis-Soċjetà “Din l-Art Ħelwa”. Ix-xogħol sar mis-sinjorina Ingrid Ross u s-sur James Licari, li ħadmu taħt id-direzzjoni ta’ Dr. Stanley Farrugia Randon. Meta kienet qed titnaddaf, instab li xi darba l-istatwa kellha l-kulur u għalhekk l-istatwa mnaddfa reġgħet inagħtat il-kuluri oriġinali li kellha. Ix-xogħol sar b’mod sensittiv u tidher fih l-id tal-professjonista tar-restawr, mhux bħal xi statwi oħrajn li ngħataw kuluri b’żebgħa li qisha nxtrat m’għand ironmonger tal-kantuniera bl-orħos prezz li sabu.

Il-Gran Mastru ried li ssir pjanta tal-post, kif ukoll ried jisma' kif kienu jaħsbuha l-ġirien Pawlu Borg u Ġanni Pullicino. Dawn, bla ebda dubju, taw il-parir favorevoli tagħhom biex din l-istatwa ssir u titqiegħed quddiem il-knisja msemmija. Wara kollox huma stess kienu fost dawk li ħarġu l-flus għaliha. Mill-banda l-oħra, dik it-triq, fin-naħa tal-knisja, kienet wiesgħa biżżejjed biex f’nofsha titwaqqaf statwa bħal dik. Wara li De Rohan ra l-pjanta u sema’ l-parir favorevoli ta’ kulħadd, nhar is-16 ta' Jannar tal-1796 mill-palazz tiegħu tal-Belt, ta l-permess tiegħu.

L-isqof Vincenzo Labini rabat indulġenza ta’ 40 jum li tingħata ‘l dawk li jgħidu Pater Noster quddiem din l-istatwa ta’ Santu Rokku. Dan tixhdu rħama li għad hemm imwaħħla mal-ħajt taħt l-istatwa ta’ dan il-qaddis.
 

Il-pesta tal-1813

F'April tal-1813, f’Malta, fi żmien il-Kummissarju Ċivili Sir Hildebrand Oakes, faqqgħet pesta oħra qalila ukoll. Għall-ewwel dehret li bdiet miexja b'passi ta' nemlu. Saru xi regolamenti mill-Awtoritajiet, iżda milli jidher, il-poplu Malti ma kienx qed jieħu l-affarijiet bis-serjeta mistħoqqa. Fis-16 ta' Mejju din il-pesta saħnet sewwa, iżda Birkirkara kienet s'issa ħelsitha ħafif. Uħud jaħsbu li dan il-mikrobu ġie Malta minn fuq il-bastiment "San Nikola" li kien ibaħħar minn Malta għal Lixandra u Kostantinopli u lura. Il-Belt Valletta, b'mod partikulari l-akwati magħrufin bħala "il-Mandraġġ", kienu l-iktar milquta. Għalhekk il-belt kellha tinqasam f’distretti biex l-Awtoritajiet ikollhom iżjed kontroll. Il-Lażżarett beda jintuża. Dak iż-żmien il-muniti kienu jinħaslu bil-ħall u kienu joħorġu avviżi tal-imwiet, bl-isem u bl-indirizz tal-vittmi.

Fid-29 ta' Mejju, l-isqof Ferdinando Mattei ħareġ pastorali biex il-knejjes jingħalqu. Komplew it-twissijiet ħorox, fosthom piena ta' elf skud għal min ixerred xnigħat. Birkirkara dak iż-żmien kienet bħal ma hi llum, wieħed mill-iżjed pajjiżi popolati, għax in-nies ħallew l-ibliet u bdew ifittxu l-arja tal-irħula.

F'Ġunju, il-Lażżarett kien mimli bil-pazjenti. Kien żmien ta' biża', terrur u swied il-qalb. Issa dan l-infami mikrobu kien laqat lil kull klassi tas-soċjetà Maltija. Saru xi sptarijiet f’San Filippu, l-Isla, f’Ħaż-Żebbuġ, fejn kien hemm għadd mhux żgħir ta' mwiet u ieħor fir-Rabat. L-id tal-ħadid tal-Awtorità kompliet ħraxet, u kien hemm każi fejn nies ġew xkubettjati talli kisru l-liġijiet sanitarji.

F'Awissu tal-istess sena f’Birkirkara, f’Ħal Qormi, u f’Ħaż-Żebbuġ ġew irrapurtati numru ta' vittmi mhux ħażin. L-isqof Ferdinando Mattei ħareġ ċirkulari, fejn wissa serjament lill-poplu, li min jisraq affarijiet ta' dawn l-imsejkna, jaqa' taħt il-piena tal-iskomunika. Fid-29 ta' Jannar tal-1814 il-pesta għaddiet u warajha ħalliet madwar 4,000 ruħ mejta fosthom 281 Karkariż. Rapporti jgħidu li tmenin fil-mija tal-vittmi milquta kienu jmutu. Dak in-nhar il-Karkariżi ukoll raddew ħajr ‘l Alla u lil Santu Rokku talli ħdejn irħula oħra ma kienux marru ħażin ħafna, anzi ħelsuha ħafif.

Bdew ukoll jitwettqu l-wegħdi li kienu saru minn nies li baqgħu mhux mimsusa minn din il-marda kiefra.

Dawk li riedu jmorru lura lejn pajjiżhom kienu ordnati jinżgħu ħwejjiġhom u jitfgħuhom f’post imsejjaħ “il-barriera" u jilbsu oħrajn ġodda.

Il-knisja ta' Santu Rokku fi żmien il-Franċiżi u wara

Fi żmien ir-rewwixta kontra l-Franċiżi, il-knisja ta' Santu Rokku kien diġà kellha l-kampnar. Ħdejn din il-knisja jinsab il-palazz fejn kien joqgħod il-patriott Malti, il-Karkariż Vincenzo Borg (Brared), u huwa maħsub li ġieli ġie jitlob fiha.

Fl-1820, dil-knisja kellha bħala prokuratur ħabrieki tagħha lill-imgħallem Ċikku Calleja.  Fl-1822 dan il-prokuratur qal li kellu f’idejħ mitejn skud, li ġew mill-bejgħ ta' oġġeti ta' deheb u fidda li kienu ngħataw lill-knisja ta' Santu Rokku fl-okkażjoni tal-aħħar imxija tal-pesta.

Iżda ż-żmien jgħaddi minn fuq kulħadd, u Mastru Ċikku wkoll kien wasal fi stat li ma felaħx aktar ilaħħaq mal-knisja, li għalkemm mhix xi parroċċa, iżda dejjem kellha importanza kbira. Ċikku sab li kien dabbar marda kronika “con affezione nei piedi” u kellu jirtira għal kollox. Iżda qabel għamel hekk, ried iserraħ moħħu li kollox kien ser jibqa’ miexi tajjeb. Għal dan il-għan, sab min jeħodlu postu, bniedem li żgur ma kienx hemm aħjar minnu. Dan il-prokuratur ġdid kien in-nutar Dottor Albert Ignazio Debono, għaliex anke nies ta' professjoni ma kinux jaqtgħu qalbhom jew jibqgħu lura milli jmiddu jdejhom u jagħtu l-eżempju.

Id-Dottor Debono aċċetta bil-qalb kollha “mosso dalla grande devozione” li kellu lejn Santu Rokku. Għalhekk Ċikku sejjaħ nutar ieħor fid-dar tiegħu stess u sar kollox bil-miktub fil-preżenza tax-xhieda : il-kanonku dun Alwiġ Borg u ħuh id-djaknu Ġużeppi Borg.

Fil-bidu tas-sena 1863, dun Filippu Grech ħass il-bżonn li jkabbar din il-knisja, u hekk sar. Il-knisja ġiet imkabbra, u wara li tlesta x-xogħol, ġiet imbierka solennement mill-Prepostu ta' dak iż-żmien Dottor dun Kalċidon Agius (delegat tal-Isqof) fid-9 t’Awwissu tal-istess sena. Fuq il-ġenb, fin-naħa ta' Triq San Ġiljan, għadu jidher il-ħajt tal-ġenb tal-knisja oriġinali. Aktarx li dik l-istatwa ta' nofs it-triq issa ddaħħlet f’niċċa mal-ħajt tal-knisja fuq barra, fuq in-naħa ta' Triq San Ġiljan, fejn għadna nsibuha sal-ġurnata mqaddsa tal-lum.

Il-knisja ta' Santu Rokku fl-aħħar seklu

Fl-1936 u fi tmiem l-aħħar gwerra reġa’ kien hawn il-pesta iżda Birkirkara ma ntlaqtetx. Id-devozjoni lejn dan il-qaddis protettur tal-mard li jittieħed kompliet tikber, u din il-knisja baqet tiġi frekwentata min-nies Karkariżi.

FI-1943, fl-eqqel tal-aħħar gwerra, din il-knisja bħal ħafna djar oħra fi triq Santu Rokku, ġarrbet ħsarat kbar b'bomba tal-ħin li splodiet f’nofs it-triq quddiem Sqaq Biċċier. Issa din il-knisja sfat bla bibien u ġarbet ħsara fis-saqaf troll ukoll, u għalhekk ġiet abbandunata. Meta spiċċat il-gwerra, bil-ħidma tal-kanonku Vinċenz Saliba, li kien megħjjun minn sekulari oħra, din reġgħet ħadet il-ħajja u fl-1950 reġgħet infetħet għall-pubbliku.
 

In-nies ta' dawk l-akwati bdew jattendu l-funzjonijiet kollha, f’din il-knisja, u xtaqu li l-knisja jkollha qanpiena ikbar. Għalhekk fl-1954 saret qanpiena ġdida li ġiet imsemmija "Filippa". Din tbierket mill Prepostu ta' dak iż-żmien il-monsinjur E. Vella.

Nhar il-Ħadd 11 ta' Novembru tal-1979 ġiet imbierka u mżanżna qanpiena ġdida oħra bl-isem ta' “Rita”, għal Santa Rita, bħala tifkira tal-vittmi tal-maltempata kbira li kienet laqtet lil dawn il-gżejjer nhar il-Ħamis, 25 t’Ottubru tal-istess sena. Din il-qanpiena ġiet imbierka mill-Prepostu ta' dak iż-żmien il-monsinjur Injazju Sciberras Psaila.

Is-sena 1994 kienet taħbat l-erba mitt sena mit-twaqqif ta' din il-knisja. F'dik is-sena il-knisja inksiet kollha bl-irħam mid-ditta Ronnie Pisani.  Irħam magħżul kien ikkulurit u mill-ifjen biex b'hekk ġiet għanda dehra mill-isbaħ. Biex jikkommemoraw dan l-avveniment saru ċelebrazzjonijiet kbar fejn attendew numru sabiħ ta' nies distinti fosthom il-President ta' Malta, Dr. Ċensu Tabone, il-Prim Ministru Dr. Eddie Fenech Adami, u l-Kap tal-Oppożizjoni Dr. Alfred Sant, dawn tal-aħħar it-tnejn minn Birkirkara. Fis-sena 2001 inxrat kamra li kienet tmiss mal-knisja minn wara, u ġiet imniffda biex isservi ta' sagristija. B’hekk il-knisja issa kienet kibret.

Devozzjoni lejn Santa Rita

Fit-28 ta' Ġunju tal-1965 ċertu Pawlu Micallef magħruf bħala “ta' Sardina” irregala statwa sabiħa ta' Santa Rita lill-knisja ta' Santu Rokku. Din tbierket fil-kolleġjata Bażilka ta' Santa Elena mill-monsinjur Prepostu Ignatio Sciberras Psaila fl-istess jum u ttieħdet fil-knisja ta' Santu Rokku fejn għadha tingħata qima sal-lum. It-tberik tal-istatwa sar fil-preżenza tal-benefattur is-sur Pawlu Micallef u tas-sur John Tonna. Din l-istatwa llum titqies bħala statwa mirakoluża ħafna, u ħafna nies minn barra Birkirkara jiġu jitolbuha taqlalhom xi grazzja.

Fis-sena 1990 saru ċ-ċelebrazzjonijiet tal-ġublew tal-fidda ta' Santa Rita fil-kappella ta' Santu Rokku. Fit-18 ta' Jannar tal-1990 ġiet iċċelebrata b'sollennità l-ewwel Ħamis ta' Santa Rita u bdew jgħoddu l-Ħmistax-il Ħamis tal-qaddisa. Nhar il-Ħamis, 17 ta' Mejju tal-1990 imbagħad sar pellegrinaġġ popolari bil-parteċipazzjoni tal-fratellanza ta' Santu Rokku taż-Żurrieq. Il-monsinjur Carmelo Cassar mexa wara l-istatwa tal-qaddisa bir-relikwa tagħha. Imbagħad, nhar it-Tlieta 22 ta' Mejju, l-Arċipriet tal-Bażilka il-kanonku Anton Vella mexxa konċelebrazzjoni kapitulari.

Il-qofol taċ-ċelebrazzjonijiet intlaħaq nhar it-Tlieta 10 ta' Lulju tal-1990 meta l-Eċċellenza Tiegħu il-monsinjur Ġużeppi Mercieca, Arċisqof the' Malta, qaddes fil-kappella ta' Santu Rokku u kkonsagra l-altar il-ġdid tal-irħam. Dan l-avveniment għadu jitfakkar permezz ta' rħama kommemorattiva li ġiet inawgurata dak inhar stess fil-preżenza tal-Arċisqof u l-Arċipriet. L-ispejjeż din l-irħama kommemorattiva tħallsu mis-Sinjuri Joe u Jane Sciberras biex ifakkru 'l binthom Sylvia li kienet organista f'din il-kappella.

Għalkemm id-devozzjoni lejn Santa Rita ilha biss mill-1965, diġà inqalgħu għadd ta’ grazzji bl-interċessjoni tal-qaddisa. Il-knisja għandha madwar 100 ex-voto mogħtija b’ringrazzjament għall-grazzji maqlugħin, iżda minħabba nuqqas ta’ spazju, madwar 20 minnhom biss huma esebiti fil-knisja.

Fl-okkażjoni tal-ewwel ċentinarju mill-kanonizzazzjoni ta’ Santa Rita ta Cascia, inkixfet lapida kommemorattiva nhar it-22 ta’ Mejju tas-sena 2000. Din il-lapida kienet mogħtija mis-sur John Tonna u nkixfet mill-Eċċellenza Tiegħu il-monsinjur Nikol Cauchi, Isqof t’Għawdex. F’din l-okkażżjoni kien ġie ukoll imfakkar il-35 sena minn mindu nġabet l-istatwa ta’ Santa Rita fil-kappella ta’ Santu Rokku.

Fil-11 ta’ Settembru tal-1993, inkixfet lapida oħra biex tfakkar l-400 sena mill-bini tal-kappella ta’ Santu Rokku. Il-lapida kienet mogħtija lis-sinjuri Kavallier Leslie u Dame Rose Powell u nkixfet mill-Eċċellenza Tiegħu Dr. Censu Tabone, li kien President ta’ Malta dak iż-żmien.

Storja riċenti

F'Jannar tas-sena 2002, wara ħafna taħbit, ġiet mill-Vatikan relikwa ta' Santu Rokku ta' Montpellier, fejn għadha tinżamm f’din il-knisja b'għożża kbira. Din ir-relikwa tikkonsisti f’parti żgħira mill-fdalijiet tal-għadam ta' dan il-qaddis. Relikwa oħra li tinsab f’din il-knisja hija l-karlotta tal-wisq maħbub Papa Ġwanni XXIII.

Dan l-aħħar saru sett ta' tliet qniepen ġodda għal din il-knisja, li inħadmu mid-ditta Ingliża Taylor u li ġew imsemmija “Santa Rita”, “Santu Rokku” u l-“Madonna tal-Grazzja”. Fid-29 t'Ottubru 2006, dawn ġew imbierka mill-Prepostu dun Anton Cassar, f’ċerimonja simbolika u ttellgħu fll-kampnar ma’ xi oħrajn, fost iċ-ċapċip tan-nies preżenti.

Il-knisja għadha llum tintuża għall-quddies b’mod regolari ta’ kuljum.

Kitba ta’ Joe Brincat
Ritratti Ta’ Noel Ciantar u Caroline Busuttil
Ħajr ukoll lis-Sur John Tonna, l-amministratur li għal dawn l-aħħar 50 sena ilu jieħu ħsieb il-kappella ta’ Santu Rokku talli għaddielna xi tagħri