Kull fejn tħares, f'Malta tara sinjali tal-Ordni ta' San Ġwann. Is-salib ta' tmin ponot, l-embelma tal-Ordni, illum assoċjat ukoll ma' Malta tant li nsibuħ bħala l-arma uffiċjali ta' istizzjonijiet diversi bħalma huma l-ajruplani tal-Air Malta u l-vapuri li jaqgħu taħt ir-reġistru Malti. Insibuħ ukoll fuq il-flokk tat-team nazzjonali tal-football Malti.
Iżda mhux minn dejjem kien hekk. L-Ordni twaqqaf fl-1048 u għalhekk għandu storja ta' kważi elf sena. Il-miġja tal-Ordni f'Malta hi biss perjodu, għalkemm forsi ukoll l-aktar glorjuż u l-aktar magħruf, fi storja li kompliet f'forma jew oħra sal-ġurnata tal-lum.
L-Ordni jagħraf 79 mexxej tiegħu taħt it-titlu ta' Gran Mastru. Ġeneralment, Gran Mastru kien isir għal għomru. L-istatut tal-Ordni jipprovdi biex issir elezzjoni għal Gran Mastru ieħor sa tlett ijiem mill-mewt tal-Gran Mastru attwali. Bħal kull f'istituzzjoni oħra, dan mhux dejjem seta' jsir (ara, bħala eżempju, il-lista tal-Papiet tal-Knisja Kattolika) u għalhekk okkażjonalment kien ikun hemm perjodu fej il-kariga tibqa' vakanta u l-Ordni jiġi mmexxi minn persuna oħra, ġeneralment taħt it-titlu ta' Logutinent, sakemm timtela'. Darbtejn fl-istorja tal-Ordni kien hemm menbri li poġġew ruħħom flok il-Gran Mastru għal xi perjodu u li llum jitqiesu bħala Gran Mastru rivali. Dawn m'humiex parti mill-lista uffiċjali li żżomm l-Ordni ta' dawk li kienu mexxejja tagħha.
Fil-bidu
L-Ordni twaqqaf fl-1048 fi żmien l-Ewwel Kruċjata minn għadd ta' Merkanti mir-Repubblika ta' Amalfi. Dawn ġabu permess m'għand il-Kalif tal-Eġittu biex jibnu sptar u knisja f'Ġerusalemm sabiex ikunu jistgħu jaqdu l-ħtiġijiet tal-pellegrini li kienu jżuru l-Art Imqaddsa. L-Ordni ta' San Ġwann ta' Ġerusalem kien komunità monastika li saret indipendenti taħt it-tmexxija l-ewwel fundatur tagħha il-Beatu Gerard.
Il-Papa Baskal II, permezz tal-Bolla tal-15 ta Frar tal-1113, approva t-twaqqif tal-Ordni l-ġdid bi privileġġi parikolari fosthom li jkunu sottomessi direttament għall-Papa (i.e.: li jkunu indiopendentament sovrani minn-kull stat ieħor) u li setgħu jaħtru huma l-mexxej tagħhom. Naturalment, bħala ordni monastiku, il-kavallieri kienu jieħdu l-voti tal-faqar, ubbidjenza u kastità.
Dan l-Ordni kien ukoll responsabbli biex jiddefendi militarment il-morda, il-pellegrini u t-territoji mirbuħin mill-Insara. Mal-missjoni li jieħdu ħsieb il-morda żdied ukoll l-obbligu li l-Ordi jiddefendi wkoll il-Fidi. Bi żmien, l-Ordni addotta s-Salib ta' Tmien Ponot abjad bħala s-simbolu tal-Ordni, oriġinarjament is-simbolu tar-Repubblika Marittima ta' Amalfi, u li issa llum hu aktar assoċjat ma' dan l-Ordni u ma' Malta.
Il-motto li addotta l-Ordni kien "Pro Fide, Pro Utilitate Hominum" li jfisser "Għall-Fidi u Għas-Servizz tal-Umanità".
|
F'Ċipru u Rhodi
Ġerusalemm reġgħet waqġhet f'idejn il-Mislem fl-1187 u fl-1291 waqgħet il-Belt ta' Akkri, li kienet l-aħħar belt miżmuma mill-Insara fil-Lvant Nofsani. L-Ordni sab refuġju fir-Renju ta'Ċipru iżda l-Gran Mastru ta' dak iż-żmien, Fulkes de Villaret, xtaq li l-Ordni jkollu t-territorju sovran tioegħu. Wara sentejn ta' ġlied, f'Awwissu tal-1309, ittieħdet il-gżira ta' Rhodi u xi ġzejjer ta' madwarha minn idejn il-Biżantini.
Fl-1312, il-Papa iddissolva l-Ordni tat-Templari u ħafna mill-propjetà li kellhom inagħtat lill-Ordni tal-Kavallieri ta' San Ġwann. Il-ġid li kellhom imxerred madwar l-Ewropa inqasmu fi tmin Lingwi, dawk ta' Aragona, ta' Averna, ta' Kastilja, tal-Ingilterra, ta' Franza, tal-Ġermanja, tal-Italja u ta' Provenza. Kull Lingwa kienet titmexxa minn Balliju.
F'Rhodi, l-Ordni kellu jissaħħah militarmentminħabba l-attakki kontinwi tal-pirati tal-Barbarija. Fis-seklu ħmistax, l-Ordni f'Rhodi irreżista żewġ attakki kontriħ, wieħed fl-1444 mis-Sultan tal-Eġittu u l-ieħor fl-1480 mis-Sultan Ottaman Mehmet II.
Fl-1522, it-Torok Ottomani taħt is-Sultan Suleiman il-Manjifiku reġgħu attakkaw l-Ordni f'Rhodi iżda din id-darba, il-qawwiet tal-għadu kienu aktar minn għaxar darbiet dawk tal-Ordni u wara assedju ta' sitt xhur, l-Ordni ċeda. Il-qlubija tal-Kavallieri u tal-mexxej tagħom dak in-nhar, il-Gran Mastru Philippe Villiers de L'Isle-Adam wasslet biex il-Kavallieri u xi nies oħrajn tħallew jirtiraw fi Sqallija mill-Ottamani. Il-Gran Mastru inagħta t-titlu ta' "Difensur tal-Fidi" mill-Papa Adrijanu VI.
|
L-Ordni f'Malta
L-Ordni baqa' bla territorju sal-1530. Ir-Re Karlu V ta' Spanja, bl-approvazzjoni tal-Papa Klement VII, ta lill-Malta lill-Ordni sabiex, b'bażi f'nofs il-Mediterran, ikunu jistgħu jerġghu jissaħħu u jgħinu biex jiddefendu kontra l-Mislem li kien fi gwerra kontinwa mal-istati Nsara fil-Mediterran. L-Ordni ġie Malta, b'nofs qalb, iżda ma tantx kellhom għażla oħra.
Wara l-Assedju l-Kbir tal-1565 jidher li l-Ordni ddeċieda li jankra f’Malta u bena belt ġdida biex jakkomoda l-magna amministrattiva tiegħu. Issaħħet id-difiża iżda l-kavallieri ħasbu wkoll għall-kumdità b’bini ta’ palazzi, bereġ, knejjes kif ukoll postijiet ta’ divertiment bħall-Mall u teatru Manoel. Fl-1571 il-flotta tal-Ordni kkontribwiet sew for-rebħa tal-pajjiżi Nsara fuq dawk Misilmin fil-battalja ta’ Lepanto.
Iżda żminijiet bdew jinbidlu wkoll. Ir-Riforma Protestana f’pajjiżi bħall-Ingilterra, l—Iskozja, il-Ġermanja u l-Olanda fissret ukoll li l-Ordni tilef ħafna mid-dħul li kellu f’dawn il-pajjiżi. Is-sibi, li kien qliegħ prinċipali ieħor għaqll-Ordni naqas sew u l-Ordni beja jitlef is-saħħa meta kkumparat ma’ qawwiet oħrajn emerġenti Ewropej. L-Ordni kien marbut li ma jiħux naħat fi kwestjonijiet bejn pajjiżi Nsara u dan seta’ wkoll tellfu mill-jagħmel allejanzi strateġiċi ma’ min kien jaqbillu.
L-Ordni wara Malta
Fl-1798 tfaċċat f’Malta il-flotta Franċiża ta’ Napuljun Bonaparti li bi skuża li kellha dritt tirrifornu l-ilma, u bl-għajnuna ta’ għadd ta’ Kavallieri Franċiżi li kienu aktar lejali lejn l-idejoloġija ta’ Napuljun milli mill-Ordni tagħhom, suldati Franċiżi żbarkaw f’Malta u ħakmuha mingħajr ġlied.
Il-Kavallieri, taħt it-tmexxija tal-aħħar Gran Mastru f’Malta Ferdinand Von Hompesch, ċedew mingħajr reżistenza. Filwaqt li s-Sovranità tal-Ordni reġgħet kienet affirmata fit trattat ta’ Amiens fl-1802, l-Ordni qatt ma reġgħet ġiet lura Malta bħala ħakkiema.
Il-maġġoranzatal-Kavallieri marru r-Russja u ħatru lit- Tsar Paul I bħala s-70 Gran Mastru tal-Ordni, xi ħaġa li qatt ma kienet għadha saret. Fir-Russja (St. Petersburg) it-Tsar Pawlu I ħoloq il-Gran Prijoritat tar-Russia. L-oħrajn xterrdu madwar l-Ewropa kollha fi Franza, Spanja, il-Prissja, il-Bavarja, l-Italja u l-Ingilterra.
Fis-snin ta’ wara, is-sede amministrattiva tal-Ordni inagħtaw il-permess mir-Re ta’ Napli biex jistabilixxu rwieħhom fi Sqallija f’Katanja u Messina fejn damu sal-1826. Fl-1834, wara ftit żmien ġo Ferrara, l-Ordni stabilixxiet ruħha f’Ruma f’Palazzo Magistrale ġo Via Condotti ħdejn Pjazza di Spanja fejn inagħtat sovranita extraterritorjali (bħall-Vatikan).
Lura lejn l-għeruq
F’dan iż-żmien id-dħul tal-Ordni naqas sew u l-Ordni ddgħajef bħala konsegwenza. Dan hu rifless ukoll fil-fatt li kien hemm żminijiet, bejn l-1805 u l-1879, fejn l-Odni kien qed jiġi mmexxi minn Logutenenti minflok minn Gran Mastru. Fl-1879 il-Papa Ljun XIII reġa ta Gran Mastru lill-Ordni. Minn hawn, id-direzzjoni tal-Ordni nbidel u reġa’ mar għall-egħruq tiegħu, jiġifieri dak ta’ Ordni reliġjuż iffukat fuq xogħol umanitarju. Dan intwera l-aktar fl-Ewwel Gwerra Dinjija (1914-1918) u aktar tard taħt Fra' Ludovico Chigi Albani della Rovere fit-Tieni Gwerra Dinjija.
Illum, l-Ordni (SMOM) hu rrapreżentat f’120 pajjiż. Għandu 12-il Gran Prijoritat u Subprijoritat u 47 Assoċċjazzjoni Nazzjonali. Dan huma responsabbli għal għadd kbir ta’ sptarijiet. ċentri mediċi, kliniċi, day centres, korpi tal-ewwel għajnuna u fundazzjonijiet speċjalizzati. Għandu madwar 13-il elf membru, 80 elf voluntier u 20 elf speċjalisti mediċi (tobba, infermiera u paramediċi). Jioeħdu ħsieb fqar, xjuħ, morda, nies b’diżabiltà, nies bla dar, pazzjenti terminali u anke ċentri tal-mard tal-ġdim. L-Ordni hu nvolut b’mod umanitarju ukoll kull fejn ikun hemm xi konflitt, gwerra u diżastri naturali b’ħidma medika, assistenza umanitaja lir-refuġjati, tagħmir u mediċini. F’Malta kenna wkoll, għal snin twal, il-Bank tad-Demm imħaddem mill-Ordni.
Riċentament l-Ordni reġa’ ġie Malta wara li ngħata l-użu tal-Fort Sant’Anġlu b’kera għal 99 sena.
Fis-sena 2013 il-Kavallieri ċċelebraw l-għeluq id-900 sena mit-tqawwif tal-Ordni tagħhom. Huma għamlu viżta lill-Vatika kellhom udjenza mal-Papa Benedettu XVI.
|